Öncelikle fren balatasının çalışma mantığı kinetik enerjiyi sürtünme ile ısı enerjisine dönüştürerek kinetik enerjiyi düşürme yoluyla frenleme dediğimiz işlemi gerçekleştirir. Ek data olması ve yazının ilerleyen kısımları açısından fren sisteminin mekanizmasından da bayağıçe bahsedeyim.
Fren düzeneğinde fren balataları bir kafes doğrusu kaliper içinde bulunur. Bu kaliper tekerleğe bağlı olan diskin iki tarafına balatalar konumlanacak şekilde diski içine alarak monte edilmiştir. Kaliper, itme pistonları, pistonları çevreleyen sızdırmazlık keçeleri, ve kaliper içi sıvı basınç odasından doğar. Bu oda bir yol ile dışarı açılır ve yüksek basınca dayanıklı plastik bir boru ile sıvı pompasına bağlıdır. Bu pompa da elimizle sıkmış olduğumız fren maneti ile denetim edilir. Bu düzenek içindeki sıvı yüksek basınca ve ısıya dayanıklı özel bir yağdır. Adı da fren hidrolik yağı olarak geçer. Bu sıvının teknik özellikleri DOT olarak adlandırılan bir tanımlama ile belirlenir. Şu an en yaygın kullanılanı DOT4 fren hidrolik yağıdır.
Fren balataları tüm bu düzenek içinde çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü yüksek sürtünme, basınç, sıcaklık, çevresel etkilere daha çok maruz kalmaktadır. Her balatanın belli bir çalışma sıcaklığı vardır. Örneğin Sintered metal (yüksek ısı ve tazyikla yapıştırılmış metal parçaları) yol motoru balatasının devamlı çalışabileceği sıcaklık değeri 450 C dir. Maksimum olarak kısa süreliğine bu kıymet 650 C olabilir. Bazı modellerde 800 C'ye kadar bu ısıya dayanıklılık söz mevzusudur. Bu değerler üretici firmalar tarafından ürün broşüründe belirtilmektedir. Bu değerler balatanın üretim teknolojisine göre değişiklikler gösterebilirler.
Peki nedir bu üretim teknolojisi yada kullanılan materyaller?
Firmalar içeriklerini ve kullanım oranlarını tam olarak paylaşmazlar sadece genel olarak bahsedecek olursak organik bileşikler, asbest, seramik, karbon ve metal parçacıklar olarak bahsedebilir. Günümüzde daha çok yarı metal üretim tekniği kullanılmaktadır. Örnek verecek olursak seramik lif ile beraber bakır lif karışımının metal lifler arasına girdirilmesiyle oluşturuluş bir balata yüksek ısıya dayanıklı, yüksek sürtünme oranı sağlayarak frenlemede az kaydırma ile etkili frenlemeyi sağlar. öteki taraftan daha sessiz bir frenleme gerçekleşmesini de sağlar. Bu sessizliği sağlayanda ihtiva ettiği seramik liflerdir. Seramik lifler ses titreşimini emerek çıkan sesin insanı rahatsız etmeyecek düzeyde kalmasını sağlar. Ayrıca iyi bir sürtünme, ısıya dayanıklılık ve kullanım ömrünü arttırmasıyla da öne çıkar.
Fren balatalarının ilk nesillerinde yüksek ısıya dayanıklılık sebebiyle asbest kullanılıyordu. Ancak asbestin ciddi sağlık sorunlarına (akciğer kanseri) neden olması sebebiyle artık kullanılmamaktadır. Asbest yerine günümüzde mineral lifler, selüloz, polimer, aramid öteki adıyla Aromatic Polyamide (yüksek ısı dirençli, dayanıklı sentetik fiberler), kıyılmış cam, bakır ve çelik ile harmanlanarak kullanılmaktadır. Yeni nesil balatalarda çok daha özel materyaller kullanılmaya başlanmıştır. Seramik, Kevlar (hafifçe, güçlü para-aramid sentetik fiber) ve bazı plastik bileşikleri bunların başlıcalarıdır.
Tüm bu bahsettiğim materyallerin kullanım oranlarına ve balata şekline gore frenleme gücü ve dayanıklılığı değişiklik gösterir. Biçimüller ve farklı şekillendirmeler ile kullanım yerlerine nazaran balatalar üretilir. Örneğin çamurlu ve sulu ortam için hazırlanmış bir balatayı pist yarışı balatası olarak kullanamazsınız. Doğrusu her araç için ayrı bir formül ve şekil ile balatalar üretilir.
Balataların dayanıklılığını, ısınmasını ve frenleme gücünü etkileyen unsurlardan biride fren diskleridir. Fren balatasına uygun disk veya diske uygun balata kullanımı ile etkin frenleme ve uzun ömür sağlanabilir. Bundan dolayı fren balatası alınırken mutlaka kullanım yerine ve disk yapısına göre seçilmelidir. Son nesil fren disklerinin bazıları karbon - sermik içerikli yüksek sürtünme ve ısıya dayanıklı üretimlerdir.
Sitemizde
EBC fren balataları,
Polini Fren Balataları ve kendi imalatımız olan
fren disklerini bulabilirsiniz
